سطلی پر از خرچنگ را تصور کنید؛ هر خرچنگ برای اینکه از داخل سطل بیرون بیاید، خرچنگ بالایی را به زیر می‌کشد و برای همین هیچ خرچنگی موفق به خروج از سطل نمی‌شود. برخی افراد ذهنیت خرچنگی دارند و برای رسیدن به موفقیت در زندگی مدام به‌دنبال پایین‌کشیدن دیگران‌اند. در این مقاله درباره ذهنیت خرچنگی و تأثیر آن بر زندگی می‌گوییم. با ما همراه باشید.
ذهنیت خرچنگی چیست؟
احتمالا با افرادی روبه‌رو شده‌اید که موفقیت خودشان را در گرو شکست دیگران می‌بینند. این ذهنیت منفی باعث می‌شود این افراد همیشه به‌جای اینکه روی موفقیت خودشان تمرکز کنند، به‌دنبال شکست‌دادن دیگران باشند. دقیق‌تر بگوییم، اعتقاد افراد دارای ذهنیت خرچنگی این است: «اگر من موفق نشوم، اجازه نمی‌دهم دیگران هم موفق شوند.» این طرز فکر دقیقا همان چیزی است که روابط انسانی را متزلزل می‌کند و مانع موفقیت‌های تیمی و گروهی می‌شود.
نمونه‌هایی از ذهنیت خرچنگی در زندگی واقعی
۱. سلامت جسمانی
تابه‌حال برایتان اتفاق افتاده که تصمیم به کاهش وزن داشته باشید اما مدام افرادی شما را از این کار منصرف کنند و بگویند «تو همین‌طوری هم عالی هستی» یا «حالا این یه تکه کیک رو بخوری، چیزی نمی‌شه که!»؟ تعداد افراد دارای ذهنیت خرچنگی بسیار زیاد است. این افراد وقتی می‌بینند فردی به‌دنبال آمادگی جسمانی و کاهش وزن است، می‌خواهند به هر روشی مانع از رسیدن فرد به هدفش شوند و او را متقاعد کنند که این کار اشتباه است. داشتن این ذهنیت باعث می‌شود این افراد نتوانند هیچ‌کسی را برتر از خودشان ببینند.
۲. مدیریت مالی
ممکن است تصمیم گرفته باشید کمی در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنید. در این شرایط ممکن است افرادی که ذهنیت خرچنگی دارند، با کارهایی مانند تشویق غذاخوردن بیرون خانه و خرید اقلام غیرضروری شما را به بیشتر خرج‌کردن و هزینه‌های غیرضروری ترغیب کنند.
۳. دستاوردهای حرفه‌ای
یک نمونه از این مسئله زمانی است که ارتقای شغلی می‌گیرید و در کمال تعجب می‌بینید که فردی از نزدیکانتان به‌جای خوشحالی از این خبر، در تلاش است نشان دهد شایستگی رسیدن به این مقام را ندارید و شما را ناامید کند. بیشتر این اتفاق در شرایطی رخ می‌دهد که خود فرد موقعیت شغلی و اجتماعی پایین‌تری دارد و می‌خواهد با کاهش اعتمادبه‌نفس شما خودش را آرام کند.
۴. رفاه اجتماعی
ممکن است هدفتان از تغییر شغل رفاه اجتماعی بیشتر و رسیدن به دستاوردهای بیشتر باشد. در این شرایط فردی که ذهنیت خرچنگی دارد، با نادیده‌گرفتن اهداف شما یا دشوارکردن فرایند انتقال به شغل جدید مانع از رسیدن به هدفتان می‌شود.
نحوه شناسایی افراد دارای ذهنیت خرچنگی
اگر چندشیفته مشغول کارکردن هستید و همه تلاشتان را برای پیشرفت به کار گرفته‌اید اما همچنان به آن چیزی نرسیده‌اید که لیاقتش را دارید، یعنی افرادی با طرز فکر خرچنگ‌گونه در اطرافتان هستند. ممکن است این افراد فکر کنند شما لایق پیشرفت‌کردن نیستید یا حتی مزایای ناعادلانه‌ای دارید. پس اولین قدم برای دورشدن از افرادی که ذهنیت خرچنگی دارند، ارزیابی محیط و شناسایی این افراد است. ممکن است همین افرادی که ادعای دوستی و رفاقت با شما را دارند، در واقع خرچنگ‌هایی باشند که شما را از دستیابی به موفقیت بازدارند. جملات رایج بین افراد دارای ذهنیت خرچنگی عبارت‌اند از:
- «چرا این‌قدر ورزش می‌کنی؟» (وقتی می‌بینند خودشان افرادی تنبل‌اند و شما برای سلامتی و تناسب اندام روزانه ورزش می‌کنید.)
- «وای، چه حوصله‌ای داری!» (وقتی شما را در حال ماجراجویی یا انجام کارهایی می‌بینند که برای مراقبت از سلامت جسم و روحتان انجام می‌دهید.)
- «بسه دیگه، چقدر کار می‌کنی؟» (وقتی شاهد تلاش مستمر شما برای دستیابی به اهدافتان هستند.)
اگر روزانه چنین جملاتی را زیاد می‌شنوید، باید رابطه‌تان را با این افراد به‌تدریج کم کنید و با افرادی ارتباط داشته باشید که به شما انگیزه تلاش و پیشرفت می‌دهند.
چطور از افرادی که ذهنیت خرچنگی دارند، دوری کنیم؟
۱. ذهنیت خرچنگی اطرافیانتان را بپذیرید
قطعا قطع ارتباط با افراد نزدیک و صمیمی یا دورشدن از آنها بسیار سخت است، اما ماندن در کنار این افراد جز آسیب‌دیدن شما نتیجه‌ای ندارد. اولین قدم برای دورشدن از افرادی که ذهنیت خرچنگی دارند، پذیرش این موضوع است. بپذیرید که دوستانتان از پیشرفت‌کردن و رسیدن شما به اهدافتان خوشحال نمی‌شوند. قطعا پذیرش این موضوع بسیار سخت و ناامیدکننده است، اما هرچه زودتر به این پذیرش برسید، برای خودتان بهتر است.
۲. فهرستی از اهدف کوتاه‌مدت و بلندمدت بنویسید
با نوشتن اهدافتان انگیزه لازم برای دورشدن از محیط سمی را به خودتان هدیه کنید. گاهی اوقات میل به فرار از این موقعیت آن‌قدر قوی است که خود انگیزه‌ای عالی برای دورشدن از محیط است، اما این کافی نیست و باید هدفی مهم برای شروع مجدد و ارتباط با افراد جدید داشته باشید. اولین کاری که باید انجام دهید این است که اهدافتان را فهرست و سپس آنها را اولویت‌بندی کنید.
۳. با افراد جدید ارتباط برقرار کنید
پس از دورشدن از افرادی که طرز فکر خرچنگ‌گونه دارند، باید با افراد سالم در محیطی جدید ارتباط برقرار کنید. اگر هدفتان ورزش‌کردن منظم است، کافی است باشگاهی نزدیک به محل کار یا منزلتان پیدا و آنجا ثبت‌نام کنید یا اگر می‌خواهید مهارت‌هایتان را بهبود ببخشید، افراد حرفه‌ای را الگوی خودتان قرار دهید و از آنها یاد بگیرید.
محیط و افراد جدید انگیزه و انرژی فوق‌العاده‌ای برای رسیدن به اهدافتان به شما می‌دهند. البته ممکن است در محیط جدید هم افرادی با ذهنیت خرچنگی باشند، اما این حداقل کاری است که می‌توانید برای بهبود وضعیت انجام دهید.
۴. عزمتان را جزم کنید
تنها راه مقابله با افرادی که ذهنیت خرچنگی دارند این است که تمام هم‌وغمتان دستیابی به اهدافتان باشد و تمام عوامل حواس‌پرتی را حذف کنید. تحت هیچ شرایطی انگیزه‌تان را از دست ندهید؛ داشتن انگیزه راز موفقیت است.
۵. آهسته و پیوسته به‌سمت اهدافتان حرکت کنید
ممکن است اهداف بزرگ و جسورانه‌ای داشته باشیم و این هیچ اشکالی ندارد، اما اینکه گاهی می‌خواهیم ره صدساله را یک‌شبه طی کنیم اشکال دارد. قدم‌به‌قدم برای رسیدن به اهدافتان تلاش کنید. ابتدا بر موانع کوچک‌تر غلبه کنید و به‌تدریج به‌سمت موانع بزرگ حرکت کنید. افرادی با ذهنیت خرچنگی ممکن است در هر مرحله‌ای از زندگی‌تان حضور داشته باشند؛ وظیفه شما این است که به مسیرتان ادامه دهید و مراقب باشید در دام آنها نیفتید.
سخن پایانی
ممکن است هر فردی ذهنیت خرچنگی داشته باشد، حتی خود شما. اگر نشانه‌های ذهنیت خرچنگی را دارید، برای تغییر نگرش و باورتان تلاش کنید؛ قطعا موفق خواهید شد. در صورتی که خودتان فردی خیرخواهید اما متوجه شدید افرادی با ذهنیت خرچنگی اطرافتان هستند، فقط سعی کنید از آنها دور شوید و رابطه‌تان با آنها را تا حد امکان محدود کنید. از آنجایی که شما نمی‌توانید باور دیگران را کنترل کنید، اگر می‌خواهید این باورهای منفی روی شما تأثیری نداشته باشند، باید محیط خود را تغییر بدهید. بنابراین افرادی را دور خودتان جمع کنید که از پیشرفت شما خوشحال می‌شوند و انگیزه رسیدن به اهدافتان را به شما می‌دهند.
“فاطمه زاهدی”